Op donderdag 23 oktober 2025 werd ons kleine landje geteisterd door de storm Benjamin. Regen en wind maakten het de honden en hun baasjes niet makkelijk om de broodnodige wandeling te maken, parken en provinciale centra waren gesloten en het KMI vroeg ons met aandrang om vooral geen frisse neus te halen. Gelukkig had “Cultuursmakers Lochristi” voor ons een even wervelende avond in petto: terwijl onze premier de strijd aanging met de put in onze begroting, vergastte zijn broer ons op een lezing over een onderwerp dat nog steeds menigeen beroert: het verzet.
“Cultuursmakers” is een – naar eigen zeggen – sociaal-culturele vereniging waar groepen vrijwilligers kwaliteitsvolle en gevarieerde culturele activiteiten organiseren. Die activiteiten gaan van lezingen, reportages, fototentoonstellingen, concerten, toneelvoorstellingen, theaterbezoeken en stand-upcomedy tot quizzen, cursussen, gegidste wandelingen, tentoonstellingsbezoeken, stadsverkenningen, daguitstappen, meerdaagse trips… Een lidmaatschap kost, naar gelang de gekozen optie, tussen de €20 en de €30. Ook niet-leden zijn toegelaten op de activiteiten, maar die betalen uiteraard een kleine meerkost.
Terug dus naar de oorlog en het verzet.
De spreker van de avond, Prof. Dr. Em. Bruno De Wever is een man van de wetenschap. Hij was decennialang hoofddocent “Nieuwste Geschiedenis” aan onze Gentse Alma Mater en maakt nog steeds deel uit van tal van relevante organisaties die de studie van de Vlaamse beweging, het Vlaams-nationalisme, het fascisme, het verzet en de collaboratie, tot onderwerp hebben. In dit kader heeft hij meer dan 350 wetenschappelijke publicaties op zijn naam staan.
De professor is ook een begenadigd spreker. Velen zullen hem kennen van de televisie, waar hij een gekende gast is in opinieprogramma’s zoals “de afspraak” en “terzake”.
Stipt en na slechts een paar te verwaarlozen kleine technische struikelblokken, begon de professor aan zijn anderhalf durende meeslepende tocht door het boeiende landschap van het verzet tijdens de tweede wereldoorlog.
Hij zoomde eerst en vooral in op de vaststelling dat “het verzet” geen homogene groep was. Het verzet bestond uit diverse kleine en iets minder kleine groeperingen, van extreem-links op het politieke spectrum, nl. de communisten, verenigd in het latere Onafhankelijkheidsfront, tot extreem-rechts en koningsgezind, nl. het Belgisch Legioen, en alles daar tussenin.
In totaal zullen ongeveer 150.000 mensen deel uitmaken van het verzet, of althans, na de oorlog, als verzetsstrijder erkend worden.
Het verzet tegen de bezetter groeide gedurende de oorlog ook steeds verder aan. Vooral nadat in 1943 de verplichte tewerkstelling in Duitsland ingevoerd werd, verzetten de Belgen zich steeds meer tegen de Duitse overheersing en groeide de weerstand. Het lot van de Joden daarentegen, vormde een minder doorslaggevend argument om tot het verzet toe te treden.
Het verzet zelf was ook helemaal geen statisch gegeven en evolueerde tijdens de oorlog ook volop. Zo ging het Belgisch Legioen, later in de oorlog, over in het Geheim Leger, dat een heel wat gematigder koers voer dan de oorspronkelijke versie.
De professor liet ook zijn licht schijnen over de verschillende soorten verzet die gepleegd werden. Uiteraard prikkelt de figuur van de gewapende weerstander het meeste de fantasie, maar daarnaast was er ook sprake van mannen en vrouwen die via de sluikpers zorgden voor de broodnodige informatieverstrekking aan de bevolking, personen die de financiering van en het verstrekken van voedsel aan onderduikers verzorgden, verzetsstrijders die de ontsnappingsroutes organiseerden van werkweigeraars en gestrande Britse piloten (zie “Allo, Allo”), sabotageplegers, inlichtingsagenten en tot slot nog de verzetsstrijders die in afwachting waren om bijstand te verlenen bij de bevrijding door bv. het beschermen van bruggen tegen de vernielzucht van de zich terugtrekkende Duitse bezetter, enz…
Wie verraden werd of door de bezetter gesnapt werd, moest niet op genade rekenen en wachtte foltering, executie en/of uitputting en ziekte in een concentratiekamp. In totaal werden ongeveer een 40.000 verzetsstrijders opgepakt en 15.000 personen daarvan haalden de bevrijding niet. Ze werden vermoord of verdwenen in “Nacht und Nebel”.
Na de oorlog zorgden onder meer enkele onfrisse gebeurtenissen bij de bevrijding en de strijd tussen de verschillende filosofische overtuigingen binnen dat verzet zelf ervoor, dat het al snel in een verdomhoekje werd geplaatst. Actuele verenigingen, zoals de “Helden van het Verzet” proberen momenteel, niet zonder enig succes, iets te doen aan deze ongenuanceerde beeldvorming.
Uiteraard dragen ook lezingen, zoals die van Prof. Dr. Em. Bruno De Wever hiertoe ook toe bij.
De lezing werd doorspekt met verwijzingen naar heel wat literatuur. Deze literatuurlijst wordt hierna weergegeven.
Afbeeldingen: © Prof Bruno De Wever via Cultuursmakers